Εχουν περάσει 17 χρόνια από τη μέρα που ο Νίκος Δαφνής μπήκε για πρώτη φορά στον χώρο που έμελλε να στεγάσει τα θεατρικά του όνειρα. Μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη του Δήμου Πειραιά, γεμάτη άχρηστα πράγματα, που είχε μετατραπεί σε στέκι περιθωριακών. «Το μέρος ήταν σε άθλια κατάσταση. Τα βράδια έμπαιναν αλητάμπουρες για να διαλύσουν κλεμμένα μηχανάκια και τοξικομανείς για να χτυπήσουν ενέσεις. Ηταν ένας χώρος ακριβώς κάτω από τη γέφυρα, κοντά στον ηλεκτρικό σταθμό του Φαλήρου, που ο κόσμος απέφευγε να περάσει ακόμη και απέξω» λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο γνωστός ηθοποιός και σκηνοθέτης. Οντας άνθρωπος με όραμα, είδε σ’ αυτό το σκοτεινό σημείο της πόλης έναν χώρο που θα μπορούσε να πάρει φως μέσα από τον πολιτισμό. Ακόμη και αν χρειάστηκε να κοιμηθεί μέσα στο θέατρο με ένα πιστόλι στο χέρι, καθώς δεχόταν απειλές! Κάπως έτσι (περιπετειωδώς) ξεκινάει η ιστορία του Θεάτρου «Κάτω από τη γέφυρα», της μοναδικής σκηνής ποιοτικού ρεπερτορίου που βρίσκεται μακριά από το κέντρο της Αθήνας, ένα θέατρο… off Broadway, όπως θα το αποκαλούσε κανείς στη Νέα Υόρκη.
«Κάθε αρχή και δύσκολη» λέει μια ρήση του λαού μας, που ταίριαξε γάντι στην περίπτωση του Νίκου Δαφνή. Αφότου νοίκιασε τον χώρο από τον Δήμο Πειραιά, ανακάλυψε ότι δεν είχε καν άδεια οικοδομής. «Είδα κι έπαθα μέχρι να πάρω άδεια λειτουργίας» αναφέρει. Το πιο δύσκολο, βέβαια, ήταν η μεταμόρφωση της αποθήκης σε θέατρο. «Μπήκα μέσα τον Οκτώβριο του 1996 και στις 9 Φεβρουαρίου του 1997, έπειτα από τέσσερις μήνες σκληρής δουλειάς, έγινε η πρώτη πρεμιέρα. Μπορώ να σου πω ότι είναι ένα… χειροποίητο θέατρο. Δεν έβαλα και τα πλακάκια στις τουαλέτες, όμως ό,τι ήξερα το έκανα. Το πάτωμα, ας πούμε, το έφτιαξα εγώ, ενώ με τα ρετάλια από τα ξύλα έκανα τα τουβλάκια στο μπαρ του φουαγιέ. Εκεί με πήρε ο ύπνος τα ξημερώματα της 9ης Φεβρουαρίου. Η καθαρίστρια που με βρήκε νόμιζε πως είχα πάθει κάτι και ειδοποίησε το 166. Λόγω του ότι με πήρε ο ύπνος, λοιπόν, δεν πρόλαβα να ολοκληρώσω τα τουβλάκια του μπαρ για την πρεμιέρα. Είπα, δεν πειράζει, θα τα τελειώσω αύριο. Και τα έχω αφήσει έτσι 17 χρόνια τώρα, για να τα βλέπω και να θυμάμαι τη στιγμή».
Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισε ο Νίκος Δαφνής στη διάρκεια του 17χρονου καλλιτεχνικού ταξιδιού του «Κάτω από τη γέφυρα» ήταν, όπως λέει χαρακτηριστικά, οι τραμπουκισμοί. «Το κορυφαίο συνέβη τον Ιούλιο του 2007, που βάλανε φωτιά στο θέατρο. Δύο μήνες νωρίτερα, είχαν έρθει δύο τύποι και μου πρότειναν 500.000 ευρώ για να φύγω, ώστε να το κάνουν σκυλάδικο. Τους είπα ότι δεν ενδιαφέρομαι και έπειτα από λίγες μέρες άρχισα να δέχομαι περίεργους ελέγχους από το ΙΚΑ και το ΣΔΟΕ, έπειτα από ανώνυμες καταγγελίες. Υστερα από έναν μήνα, μου σπάσανε τα τζάμια δύο φορές. Φώναξα την Αστυνομία, τους είπα το πρόβλημα και μου είπαν να δώσω… χαρτζιλίκι σε κάποιον αστυνομικό για να το προσέχει. Ετσι άρχισα να κοιμάμαι μέσα στο θέατρο με ένα πιστόλι, καθώς ήμουν σε μια σκοπευτική ομάδα τότε. Το αποκορύφωμα ήρθε με τον εμπρησμό. Εσπασαν τον πίσω χώρο και πέταξαν μέσα ένα στουπί. Ευτυχώς καταστράφηκαν μόνο τα ηλεκτρολογικά. Αν το πετούσαν στην αποθήκη, μπορεί και να μην υπήρχε γέφυρα, αφού η θερμοκρασία λιώνει τα σίδερα. Απευθύνθηκα τότε για βοήθεια σε κάποιους φορείς, όπως π.χ. στο υπουργείο Πολιτισμού. Οσο μου απάντησες εσύ, άλλο τόσο μου απάντησε κι ο Ζαχόπουλος, που ήταν στην αρμόδια θέση τότε. Τη λύση έδωσαν τα media. Εκανα μια συνέντευξη Τύπου και από τότε δεν με ενόχλησαν άλλο».
Αν και με δυσκολίες, ο Νίκος Δαφνής δεν μετανιώνει που έφτιαξε ένα θέατρο μακριά από το κέντρο της Αθήνας. «Είμαι Πειραιώτης και ήθελα να κάνω κάτι στον τόπο μου» λέει παρότι και οι θεατές που τον τιμούν είναι κυρίως από την Αθήνα. «Το ξέρω πως αν είχα κάνει κάνει στο κέντρο θα ήταν πολύ πιο εύκολη η πορεία μου, όμως δεν μετανιώνω» καταλήγει.
Τα «Ερωτικά γράμματα» για δεύτερη χρονιά με την Κάρμεν Ρουγγέρη και παιδική παράσταση στη μνήμη του Ποταμίτη
Το έργο «Ερωτικά γράμματα» του Αλμπερτ Γκέρνι, όπου συμπρωταγωνιστεί με την Κάρμεν Ρουγγέρη, συνεχίζεται για δεύτερη σεζόν στην κεντρική σκηνή του θεάτρου. Οι δυο τους γνωρίζονται πολλά χρόνια, πάνω από 35. «Επαιζα στον “Δον Κιχώτη” με τον Μάνο Κατράκη στο Εθνικό και η Κάρμεν ήταν στην ίδια παράσταση. Μείναμε φίλοι έκτοτε, με σεβασμό και εκτίμηση ο ένας στον άλλον. Η Κάρμεν είναι πολύ έγκυρη ηθοποιός» λέει ο Νίκος Δαφνής. «Πάντοτε μου έλεγε να κάνουμε μια παράσταση μαζί και τα καταφέραμε πέρυσι. Διάλεξα ένα έργο που οι δύο ήρωες ανταλλάσσουν γράμματα και τα διαβάζουν επί σκηνής. Η αλληλογραφία τους ξεκινάει σε ηλικία 7 ετών και συνεχίζεται για τα επόμενα 50 χρόνια. Είναι μια χαμηλού κόστους παραγωγή, που δεν χρειάστηκε πολλές πρόβες και φαντασμαγορικά σκηνικά. Πήγε όμως εξαιρετικά. Απαραίτητοι σε μια παράσταση είναι ένας καλός ηθοποιός κι ένας καλός θεατής. Σ’ αυτή συνέπεσαν και τα δύο. Μας αρέσει που βλέπουμε τους θεατές στο φινάλε να χειροκροτούν κλαίγοντας. Και κλαίμε κι εμείς μαζί τους» συνεχίζει, προσθέτοντας ότι από τα μέσα Νοεμβρίου θα ανέβει στην κεντρική σκηνή του Θεάτρου «Κάτω από τη γέφυρα» και το έργο «Τραπεζαρία», επίσης του Γκέρνι.
Από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, το Θέατρο «Κάτω από τη γέφυρα» παρουσίασε μια αξιόπιστη παιδική σκηνή. «Δεν θέλουμε μόνο να περάσουν καλά τα παιδάκια στην παράσταση, αλλά να είναι και λίγο πιο υπεύθυνοι πολίτες φεύγοντας» λέει. Φέτος, που συμπληρώνονται 10 χρόνια από τον θάνατο του Δημήτρη Ποταμίτη, ενός από τους σημαντικότερους θεατράνθρωπους της είδους, παρουσιάζεται τιμητικά ένα δικό του έργο, σε σκηνοθεσία και επιμέλεια Νίκου Δαφνή. Είναι οι «Ιστορίες του παππού Αριστοφάνη», που ανέβηκαν για πρώτη φορά το 1998. Η μουσική που έγραψε ο Γιάννης Ζουγανέλης γι’ αυτή την παράσταση αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της δισκογραφίας που απευθύνεται σε παιδιά. «Δεν υπάρχει θέατρο για παιδιά και θέατρο για ενήλικες. Υπάρχει καλό και κακό θέατρο. Αυτό έλεγε ο Ποταμίτης και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο» σημειώνει. «Επίσης, κάτι άλλο που έλεγε και το τηρώ ως ευαγγέλιο, είναι ότι στο θέατρο για παιδιά εκπαιδεύεται ο αυριανός θεατής, ο αυριανός πολίτης και πιθανόν και ο αυριανός πρωθυπουργός μας».
«Δυστυχώς, στον κλάδο μας δεν έχουμε πια επάγγελμα. Γίναμε ανειδίκευτοι εργάτες»
Στη διάρκεια των 17 χρόνων λειτουργίας του Θεάτρου «Κάτω από τη γέφυρα», ο Νίκος Δαφνής έχει ανεβάσει περίπου 60 παραγωγές. Με τι κριτήρια τις επέλεξε; «Τα πρώτα χρόνια μετρούσε ποιο έργο ήθελα να κάνω. Κάθε ηθοποιός, όταν έχει στα χέρια του τα μέσα της παραγωγής, ονειρεύεται να παίξει κάποια πράγματα. Ετσι έκανα κι εγώ. Στη συνέχεια άρχισα να κάνω τις επιλογές βασισμένος και σε άλλους παράγοντες, όπως τους συνεργάτες με τους οποίους δουλεύω καλά. Υπάρχουν χιλιάδες έργα. Γιατί να μη διαλέξω ένα που να μπορούν να έχουν ρόλο οι περισσότεροι ηθοποιοί της προηγούμενης χρονιάς και να μην ψάχνουν για δουλειά; Υπάρχουν άνθρωποι που δουλεύουν εδώ 15 χρόνια. Είμαστε πια σαν οικογένεια. Εχουμε εργασιακή ειρήνη και άριστες σχέσεις. Οι καιροί είναι δύσκολοι, δυστυχώς, και όσο μπορώ προσπαθώ να παρέχω μια ασφάλεια στους συνεργάτες μου».
Μιλώντας για την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων στη δουλειά του, ο ιδρυτής του Θεάτρου «Κάτω από τη γέφυρα» κάνει λόγο και για αυτόματη κατάργηση και του επαγγέλματος του ηθοποιού. «Μπορεί να παίξει ο καθένας με οποιονδήποτε μισθό, αφού δεν υπάρχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Πολύ μεγάλα θέατρα με σούπερ σταρ πρωταγωνιστές δίνουν ψίχουλα στους ηθοποιούς των δεύτερων και τρίτων ρόλων. Δυστυχώς, δεν έχουμε επάγγελμα. Είμαστε πλέον όπως οι ανειδίκευτοι εργάτες». Πολύ συχνά χτυπούν την πόρτα του θεάτρου του Νίκου Δαφνή νέοι ηθοποιοί ζητώντας δουλειά. «Το τραγικό είναι πως δεν είναι μόνο νέοι. Είναι και πρωταγωνιστές, διατεθειμένοι να παίξουν έναν ρόλο με τον βασικό μισθό των 586 ευρώ μεικτά. Κανένας επιχειρηματίας δεν θα τολμούσε κάποτε να πει σε έναν ηθοποιό ότι θα του δίνει 470 ευρώ καθαρά. Τώρα όχι μόνο το λένε, αλλά τους προσλαμβάνουν και ως ωρομίσθιους για να γλιτώνουν ένσημα. Φτάσαμε οι ηθοποιοί να είμαστε ωρομίσθιοι».
Ο πίσω χώρος από αποθήκη έγινε σκηνή
Ο πίσω χώρος του «Κάτω από τη γέφυρα» φτιάχτηκε από μία ανάγκη που προέκυψε στην πορεία. Καλλιτεχνικές ομάδες και ζητούσαν από τον Νίκο Δαφνή το θέατρο για να στεγάσουν τα όνειρά τους. «Εγώ δεν μπορούσα να παίρνω λεφτά από αυτές, ούτε να μπαίνω στη διαδικασία να στήνω και να ξεστήνω σκηνικά. Ο συγκεκριμένος χώρος υπήρχε σαν αποθήκη πίσω από την πλάτη των θεατών, εξ ου και το όνομά του. Εφτιαξα, λοιπόν, μια μικρή σκηνή, άριστα εξοπλισμένη, που κατά έναν περίεργο τρόπο ό,τι και ν’ ανεβάσουμε πηγαίνει περίφημα». Τρανταχτό παράδειγμα, το «Ανοιχτό ζευγάρι» του Ντάριο Φο με τους Κώστα Κλάδα, Κωνσταντίνα Σαραντοπούλου και Μαρία Χριστοδούλου, που συνεχίζει την πετυχημένη πορεία του για πέμπτη σεζόν.
Ηλίας Μαραβέγιας